Tolstoy "Yoxsul kəndlinin oğlu"

Tolstoyun indiyə qədər oxuduğum əsərləri onu dünya ədəbiyyatına, tanıdan və sevdirən əsərlər olub. “Anna Karenina”, Hərb və sülh”, “Kreyser sonatası” və s.

Bu əsərlərdə yazıçı mövzunu dünyəvi əhatədən götürmüş, hərtərəfli aspektdən xırdalamışdır. Tolstoyun yaradıcılığının müəyyən düvründən sonra əsərlərində dini təsirin hökm sürdüyünü oxumuş, eşitmişdim. Son günlərdə oxuduğum hekayəsi “Yoxsul kəndlinin oğlu” bu cəhəti qabarıq şəkildə özündə əks etdirir.

Hekayədən yalnız bu nəticəni çıxarmaq olar, fikrimcə, pislik edən insanı cəzalandırma, yalanının üstünü açma, xəyanətə uğrayan insanı xəbərdar etmə, oğrunu ifşa etmə və s...

Çünki onda vəziyyət daha da pisləşir. Oğrular çoxalar, xəyanət artar, bir sözlə, pislik varsa, və sən onu gördünsəgözünü yum və müdaxilə etmə. Əks təqdirdə pislik artar, çoxalar.

Bu hər nə qədər gülünc fikir kimi görünsə də, yazıçı müxtəlif misallar gətirərək arqumentini əsaslandırmağa çalışır.

Hekayənin digər ideyası yuxarıdakına nisbətən daha məntiqlidir:

“Günahı necə təmizləyim?

Rast gəldiyin pislik qədər yaxşılıq edərək.  “

Amma Tolstoy pislik etməklə, pis niyətli olmağı qarışıdırb sanki. Həm bu hekayəyə inansaq, rus kəndlisi bir öküzü əkin sahəsindən çıxara bilməyəcək qədər bacarıqsız, rus qadını masanın üstünü təmizləmək istəyirsə, təmiz bir əskidən istifadə etməli olduğunu bilməyəcək qədər cahil, rus işçisi həsir toxumaq istəyirsə onu harasa söykəməli olduğunu bilməyəcək qədər ağılsızdırlar.

Amma bunun pisliklə bir əlaqəsi yoxdur. Tolstoya görə pisliyə müdaxilə etmək, onu ifşa etmək pisliyin artması ilə nəticələnəcək.

Düzünü düsəm, məncə, hətta Tolstoy özü belə bu əsərdə nə demək istədiyinin dəqiq bilmir.

O, insanlara kortəbii şəkildə yaxşılıq etməyə, pisliklərə müdaxilə etməməyə çağırır. Buna qarşı edə biləcəkləri yeganə şey, hər pislik gördüklərində bir yaxşılıq etməli olduqlarıdır.