Azərbaycan ədəbiyyatına hər zaman yeni ədəbi qüvvələrin axını olmuşdur. ”60-cı illər nəsli”nin nümayəndələri bu baxımdan özünəməxsus cəhətlərlə seçilirdi. Amma istedad cəhətdən Allahın heç nə əsirgəmədiyi bu yenilikçi yazıçılardan cəmiyyət və dövrün tənqidçiləri obyektiv fikri və sağlam tənqidi əsirgəmişdilər. Bu nəslin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Ə. Kərim də belə taleyi yaşayan şairlərimizdən biri idi. Bəzən düşünürsən :şairlərimizə laiq olmadıqları soyuq və haqsız münasibət, onların əsərlərinin təhlili zamanı bilərəkdən yaxud bilməyərəkdən yol verilən yanlışlıqların səbəbi nə olur? Məhz düşüncədəki əsas düyün də budur: bilərəkdən yaxud bilməyərəkdən? Kiminsə istedadını etiraf etmək yəni bu qədər çətindir? Bəlkə də məsələ sadəcə “bilməyərəkdən” irəli gəlirdi. Axı təbiət ən həssas həyat hadissələrini hiss edib onları yüksək sənətkarlıqla ifadə edərək yazmaq bacarığını hər kəsə vermədiyi kimi, bu əsərləri duyub qiymətləndirmək bacarığını da hər adama nəsib etmir. Əslində Ə. Kərimin bir şair kimi öhdəsinə böyük missiya düşürdü. Çünki bu dövrlərdə şeirimizdə müəyyən mənada durğunluğ hökm sürürdü. Artıq elə bir məqam yetişmişdi ki, oxucular , tənqidçilər ,hətta yazıçıların özləri belə, standart mövzu və ideyalardan bezimişdilər və ədəbiyyatımızda yeni nəfəsə ehtiyac açıq-aydın hiss olunurdu. Məhz bu zamanlar şairin yaradıcılığı Azərbaycan poeziyası üçün sanki göydəndüşmə oldu. Onun əsərləri zamanın güzgüsü , çoxmilyonlu kütlənin hisslərinin ifadəsi olmalı idi. Ə.Kərim təbiətindəki həssaslıq dövrün bu tələblərinə cavab verirdi. Ə. Kərim dəsti –xətti özü özlüyündə böyük bir ədəbi hadisə idi. Və bu kortəbii, təsadüfi şəkildə yaranmamışdı. Yüzillər boyu Azərbaycan ədəbiyyatında mövcud olan yüksək sənətkarlq ənənəsi buna zəmin yaradırdı.
Onun üslubu Azərbaycan poeziyasında ilk dəfə rast gəlinən bir yenilik idi .Və təbiidir ki, hər hər zaman olduğu kimi bu yenilik də hamı tərəfindən birmənalı qarşılanmadı. Lakin bu yenilik çoxillik tarixi olan Azərbaycan poeziyasının ənənələrini bəyənməmək , yaxud da qamçılamaq məqsədi daşımırdı .Əslinə baxsaq şair bu yeniliyə imza atdığının fərqinə belə varmırdı. Onun məqsədi necə olur olsun yeni bir üsul yaratmaq deyildi .Və bu novatorluq şairin məqsədindən deyil, isdedadından doğan bir yenilik idi.
Şairin mövzu əlvanlığı ,mövzulara yanaşma tərzi də çox maraqlı və orijinaldır . Bəzən eyni mövzuya müxtəlif şairlərin yaradıcılığında rast gəlmək mümkündür. Lakin Əli Kərimin mövzulara özünəməxsus yanaşma tərzi var idi. Bəzən vaxtilə işlənmiş mövzulara yenidən qayıtmaqla tamamilə yeni ruhlu əsərlər yaradıb onu özünküləşdirir. Məsələn, Süleyman Rüstəmin dillər əzbərinə çevrilmiş “Ana və poçtaliyon“ şeirindən sonra yenidən poçtaliyon mövzusuna qayıtmağın böyük məsuliyyət tələb etməsinə baxmayaraq Ə. Kərim bu məsuliyyəti cəsarətlə öz üzərinə götürdü və öhdəsindən də yüksək sənətkarlığla gəldi .
Yenə poçtaliyonu Göyçayımızın
Çinarlı yollarla gəlib şən keçir.
Düşünür “Gör neçə oğlanın,qızın
Eşqi,məhəbbəti əlimdən keçir”.
Və yaxud da əksər şairlərin yaradıcılığında rast gəldiyimiz məhəbbət mövzusuna da Əli Kərim çox incə və özünəməxsus şəkildə yanaşmışdır. Şairin məhəbbətə həsr etdiyi şeirlərindən danışarkən şübhəsiz ilk növbədə yada düşən “İki sevgi “ şeiridir. Öz oxucusuna təkrarsız estetik zövq bəxş edən bu əsərin elə ilk misraları ilə tanış olarkən diqqətimizi çəkən əsas məqam şairin öz hisslərini çatdırmaq üçün seçdiyi ifadə tərzidir . O dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatında çox da geniş yayılmayan sərbəst şeir förmasında yazılmış bu əsər maraqlı müqaisə şəkli , yerində və ustalıqla işlədilmiş bənzətmələrlə orijinallıq kəsb edir . Nəticədə şair bədii sənətkarlıq baxımından çox mükəmməl əsər yaratmağa nail olmuşdur. Əsərin digər özəl cəhəti dilinin çox sadə, axıcı olmasıdır. Şeirdə xəlqilik o qədər yüksəkdir ki , sanki bir folklor nümünəsi imiş kimi dillər əzbəri olmuş və yaddaşlara hopmuşdur ki, bu da şairin söz zənginliyindən xəbər verir .
Gözəl qız, sən saf susan,
İki qəlb arzususan.
Mənsə səni sevirəm
Susuzluğun od vurub köz kimi yandırdıği
Dodaq su sevən kimi.
O isə səni sevir,
Rahatca bardaş qurub,
-Kabab üstən sərin su pis olmaz-deyən kimi...
Gözəl qız, sn işıqsan,
Yurduma yaraşıqsan.
Mənsə səni sevirəm
İynənin ucu boyda işığa həsrət qalan göz
işıq sevən kimi.
O isə səni sevir,
Bir şən mağarda, toyda
Işıqlardan yaranmış yaraşıq sevən kimi.
Danış, ucalsın səsin!
Qısılmasın nəfəsin!
Mən ki, səni sevirəm
Bakıdan, Daşkəsəndən gələn bir səda kimi
Səs kimi,
Qüdrət kimi!
O isə səni sevir,
Bir otaq küncündəki
Qəmli sükunət kimi!
Bu o, bu mən, bu da sən...
De görək nə deyirsən.
Ancaq yaxşı fikir ver bu iki məhəbbətə.
Daha heç nə demirəm,
Nöqtə, nöqtə, və nöqtə...
Ə. Kərim bəzən vaxtilə işlənmiş mövzulara təzədən qayıdır,onlara ta-
mamilə fərqli aspektlərdən yanaşmaqla bütövlükdə yeni ruhlu əsər-
lər yaradırdı. Şairin bu səpkidə şeirlərinin sayı olduqca çoxdur.məs-ələn : “ Babəkin qolları” , “Metronun yaylı qapıları”, “Əllər”. Və s.
“Babəkin qolları “ şeirində diqqəti daha çox xalq qəhrəmanı Babəkə deyil , onu qəhrəman edən qollarına yönəldir
Qolu sındırılmış Babək,
Yurdu yandırılmış Babək,
Ölübən-dirilən Babək;
Qollarını görməyəndə
Azca rahat olan Babək;
Deyən Babək:- Aman dostlar,
Hücum çəkin qoşun-qoşun,
Orda mənsiz qılınc çalan
Qollarımla bir vuruşun.
Müəyyən zamanlarda eyni mövzulara toxunmaq bəzən şairlər arasında dəb halına çevrilmişdi.Lakin Ə.Kərim yaradıcılığında rast gəldiyimiz o mövzular təbiiliyi ilə seçilirdi. Şair mözuya o qədər həssaslıqla yanaşırdı ki, oxucu bu fikirlərin ürəkdən gələn hiss olduğuna inanırdı. Çünkü şair şeirlərinin hər birindəki mövzulara sadəcə dəb xatirinə deyil, həqiqi vətəndaş narahatçılığı ilə yanaşır və oxucusuna çatdırırdı.
Ə. Kərim bir şair kimi öz vəzifəsini laiqincə yerinə yetirdi. Sonrakı nəsillərin üzərinə düşən isə onun yaradıcılığını laiqli şəkildi təhlil etməkdir. C.Yusiflinin sözü ilə desək, ”Bizə elə gəlir ki, Ə. Kərim haqqında ən gözəl əsərlər bundan sonra yaranacaq...”
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder